Co przedsiębiorcy zyskają dzięki SLIM VAT?

16 listopada 2020

SLIM VAT (Simple Local And Modern VAT) to określenie na pakiet proponowanych zmian w podatku od towarów i usług, promowany jako kolejna zmiana mająca ułatwić przedsiębiorcom rozliczanie tego podatku.

Informacje o tym, że kolejne zmiany podatkowe mają służyć również podatnikom mogą budzić nieufność. Stwierdzeniu temu ciężko odmówić słuszności. Przykładem jest wprowadzony ostatnio nowy JPK_VAT, w którym m.in. konieczność dokonywania oznaczeń transakcji – często budzących praktyczne wątpliwości – spowodowała, że trudno jest uznać nowe narzędzie za faktyczne ułatwienie.

Jednakże, w przypadku SLIM VAT rzeczywiście proponowane rozwiązania skupiają się na zniwelowaniu kilku praktycznych problemów podatników.

Poniżej prezentujemy omówienie zmian, które zawiera pakiet SLIM VAT. Ich wejście w życie planowane jest na początek 2021 r., przy czym aktualnie termin ten zdaje się być coraz mniej realnym.

Największa zmiana zawarta w pakiecie SLIM VAT dotyczy korekt faktur zmniejszających podstawę opodatkowania. Do tej pory ujęcie zmniejszenia w deklaracji możliwe było w okresie, w którym podatnik uzyskał potwierdzenie otrzymania faktury korygującej przez nabywcę. Wiązało się to często z koniecznością dopilnowania przez podatnika czy i kiedy wróciła do niego tzw. zwrotka („żółta kartka”). W związku z popularyzacją faktur elektronicznych pojawiły się natomiast wątpliwości odnośnie tego, czy systemowe komunikaty o odczytaniu wiadomości są wystarczające.

Nowa regulacja przewiduje natomiast, iż obniżenia podstawy opodatkowania, w stosunku do podstawy określonej w wystawionej fakturze z wykazanym podatkiem, dokonuje się za okres rozliczeniowy, w którym podatnik wystawił fakturę korygującą, pod warunkiem, że z posiadanej przez tego podatnika dokumentacji, zgodnej z ustalonymi warunkami handlowymi, wynika, że uzgodnił on z nabywcą towaru lub usługobiorcą warunki obniżenia podstawy opodatkowania dla dostawy towarów lub świadczenia usług określone w fakturze korygującej i faktura ta jest zgodna z posiadaną dokumentacją. W przypadku gdy w okresie rozliczeniowym, w którym została wystawiona faktura korygująca, podatnik nie posiada dokumentacji, o której mowa w zdaniu pierwszym, obniżenia podstawy opodatkowania dokonuje za ten okres rozliczeniowy, w którym dokumentację tę uzyskał.

Powyższe oznacza odejście od formalnego warunku uzyskania potwierdzenia odbioru. Kluczowe natomiast będzie udokumentowanie uzgodnienia korekty w inny sposób, poprzez np. dokumenty handlowe, w tym aneksy do umów, korespondencję handlową, dowody zapłaty itp., które potwierdzają, że obie strony transakcji znają i akceptują nowe zmienione warunki transakcji. Przepisy nie określają katalogu dokumentów potwierdzających dokonanie z kontrahentem odpowiednich uzgodnień; podatnicy mają zatem w tym zakresie pewną swobodę, niemniej jednak należy zwrócić uwagę, iż kwestia uzgodnienia z kontrahentem warunków korekty podlegać będzie ocenie, co może być polem do interpretacji i sporów z organami podatkowymi.

Zmiana ta wymusza również dostosowanie regulacji o korekcie podatku naliczonego. Nowe brzmienie przepisu również będzie się odnosić do okresu, w którym warunki obniżenia podstawy opodatkowania dla dostawy towarów lub świadczenia usług zostały uzgodnione. W efekcie, konieczne może okazać się zmniejszenie podatku naliczonego pomimo nieotrzymania faktury korygującej. Co istotne, w uzasadnieniu projektu wskazano, iż możliwa jest sytuacja, w której jedynym dokumentem, z którego wynikać będą nowe warunki transakcji będzie sama faktura. W takiej sytuacji zdaniem autorów projektu nabywca i tak będzie zobowiązany do dokonania korekty podatku naliczonego. Takie podejście może oznaczać, iż w praktyce obowiązywać będzie zasada, iż korekty należy dokonać w okresie uzgodnienia z kontrahentem, nie później jednak niż z chwilą otrzymania faktury korygującej. W efekcie zasadne może być pytanie o prawidłowość takiej interpretacji w związku z literalnym brzmieniem przepisu w odniesieniu do sytuacji, gdy sprzedawca wystawił korektę bez uzgodnienia z nabywcą.

Nowe zasady mają dotyczyć faktur korygujących wystawionych po wejściu w życie ustawy nowelizującej. Przy czym planowane jest wprowadzenie możliwości stosowania dotychczasowej zasady zobowiązującej do pozyskania potwierdzenia odbioru faktury korygującej przez nabywcę do końca 2021 roku. Wymagać będzie to pisemnego uzgodnienia pomiędzy sprzedawca i nabywcą. Rezygnacja może nastąpić nie wcześniej niż po upływie 3 miesięcy od końca miesiąca, w którym dokonano tego wyboru i również wymaga pisemnego uzgodnienia.

Do ustawy o podatku od towarów i usług ma zostać dodany przepis dotyczący korekt faktur, których skutkiem jest zwiększenie podstawy opodatkowania oraz podatku należnego. Zgodnie z jego proponowaną treścią w przypadku, gdy podstawa opodatkowania ulega zwiększeniu, korekty tej podstawy dokonuje się w rozliczeniu za okres, w którym zaistniała przyczyna zwiększenia podstawy opodatkowania. W nowej regulacji znajduje odzwierciedlenie dotychczasowa praktyka, akceptowana przez organy podatkowe, polegająca na tym, iż w przypadku zaistnienia nowych okoliczności skutkujących koniecznością korekty, należy ująć ją na bieżąco. Natomiast jeżeli pierwotna faktura od początku zawierała błędy należy cofnąć się do okresu, w którym wykazana została sprzedaż.

Szczegółowe wyjaśnienia odnoszące się do stosowania nowych zasad przedstawione zostały w uzasadnieniu projektu:

1) jeżeli korekta spowodowana jest przyczynami powstałymi już w momencie wystawienia faktury pierwotnej, to powinna ona zostać rozliczona w deklaracji podatkowej za okres, w którym została wykazana faktura pierwotna;

2) w sytuacji gdy korekta jest spowodowana przyczynami zaistniałymi po dokonaniu sprzedaży (przykładowo zaistniały nowe okoliczności transakcji skutkujące zwiększeniem podstawy opodatkowania), korekta powinna być dokonana w deklaracji podatkowej za miesiąc, w którym  wystawiono fakturę korygującą. Taki przypadek będzie miał miejsce, gdy w fakturze pierwotnej podatek należny został wykazany w prawidłowej wysokości, natomiast przyczyna korekty powstała później i nie była możliwa do przewidzenia w momencie wystawienia faktury pierwotnej;

3) późniejsze wykrycie błędu w fakturze pierwotnej stanowi przyczynę zwiększenia podstawy opodatkowania rozliczanej w deklaracji podatkowej za okres, w którym została wykazana faktura pierwotna.

Projekt zmian przewiduje również doprecyzowanie kwestii związanych z transakcjami transgranicznymi. Wskazano w nim bowiem, iż powyższe zasady dotyczą również wewnątrzwspólnotowego nabycia towarów. Natomiast w odniesieniu do przypadku eksportu towarów i wewnątrzwspólnotowej dostawy towarów zwiększenie podstawy opodatkowania nie może nastąpić wcześniej niż w deklaracji podatkowej składanej za okres rozliczeniowy, w którym wykazane zostały te transakcje.

Nowe zasady mają dotyczyć faktur korygujących wystawionych po wejściu w życie ustawy nowelizującej.

Obowiązujący do tej pory zakaz odliczania podatku naliczonego z tytułu zakupu usług noclegowych zostanie złagodzony. Możliwe będzie odliczenie w przypadku nabycia usług noclegowych, które następnie są odsprzedawane (refakturowane). Tym samym podatnik, niebędący ostatecznym konsumentem usługi uzyska prawo do odliczenia podatku VAT naliczonego. Zmiana ta nie dotyczy usług nabywanych przez podatników dla bezpośredniej korzyści turysty (tj. rozliczanych w systemie VAT-marża). Pozostałe nabycia usług noclegowych – tj. w przypadku nabycia przez podatnika do celów jego działalności i „konsumowanych” w tej działalności nadal nie będą generowały prawa do odliczenia.

Decydując się na skorzystanie z prawa do odliczenia (zakładając, iż zmiany zostaną wprowadzone w aktualnym brzmieniu) należy zwrócić uwagę, czy na pewno usługa noclegowa jest refakturowana. Jeżeli będzie ona wykorzystywana do innego świadczenia (przykładowo o kompleksowym charakterze, w którym zapewnienie noclegu jest jedną ze składowych usługi) to trudno mówić o odsprzedaży. Natomiast okoliczność wykorzystania usługi noclegowej do działalności opodatkowanej, nawet w sytuacji, gdy z noclegu skorzysta klient podatnika, nie będzie wystarczające by powstało prawo do odliczenia.

Jak wskazano w uzasadnieniu, zmiana ta stanowi „odpowiedź na potrzeby rynku”. Niewątpliwie należy uznać ją za korzystną. Odsprzedaż usług noclegowych nie stanowi bowiem rzadkiej sytuacji, zwłaszcza w branży turystycznej, a podatnicy dokonujący takich czynności  do tej pory ponosili ciężar podatku.

O ile doprecyzowanie regulacji należy ocenić korzystnie, to pozostawia ono jednak pewien niedosyt. Projektodawca pozostawił bez zmian brak prawa do odliczenia w przypadku nabycia usług gastronomicznych (dalej obowiązywać będzie jedynie wyjątek dotyczący nabycia gotowych posiłków przeznaczonych dla pasażerów przez podatników świadczących usługi przewozu osób). W obrocie gospodarczym również można spotkać się z odsprzedażą tego rodzaju usług i nadal w takich przypadkach podatek VAT nie będzie neutralny. W uzasadnieniu wskazano, iż decyzja o nieobjęciu usług gastronomicznych wprowadzanym wyjątkiem wynika „z innej specyfiki tych świadczeń”. Podniesiono, iż „usługi gastronomiczne noszą znamiona świadczeń nabywanych dla ostatecznej konsumpcji (do celów prywatnych), w efekcie identyfikacja celu nabycia tej usługi na etapie weryfikacji prawa do odliczenia może być trudna”. Można polemizować z tym argumentem: w przypadku refaktury usługi niewątpliwie cel jest jasny – odsprzedaż usługi do innego podmiotu. Ocena,  której dokonano w uzasadnieniu powinna zatem dotyczyć tego drugiego podatnika, na rzecz którego dokonano refaktury, jako potencjalnego konsumenta.

Planowane jest wydłużenie terminu odliczenia podatku VAT naliczonego, z którym nie wiąże się obowiązek korekty deklaracji. Możliwe będzie to w miesiącu, w którym powstało prawo do odliczenia oraz w deklaracji za kolejne trzy (a nie jak dotąd dwa) okresy rozliczeniowe. Zatem w praktyce czas na ujęcie faktury zakupowej wynosić będzie cztery miesiące. Zmiana ta nie będzie dotyczyć podatników rozliczających się kwartalnie – nadal obowiązywać będzie ograniczenie do deklaracji za kolejne dwa okresy rozliczeniowe (kwartały).

Kolejna zmiana dotyczy możliwości stosowania zasad przeliczania podstawy opodatkowania wyrażonej w walucie obcej zgodnie z zasadami wynikającymi z przepisów o podatku dochodowym. Podatnicy będą mieli zatem wybór czy stosować zasady wynikające z regulacji dotyczących podatku VAT czy też z regulacji dotyczących podatku dochodowego. Podatnicy nie będą mieli obowiązku dokonywania zgłoszeń w tym zakresie do urzędu skarbowego. Jest to istotna zmiana dla podatników, którzy na potrzeby obu podatków musieli dokonywać przeliczenia w oparciu o różne kursy walut.

Wybór metody określonej dla celu podatku dochodowego skutkuje tym, iż należy go stosować przez okres co najmniej 12 kolejnych miesięcy. Rezygnacja z tej możliwości wiąże się z kolei z koniecznością stosowania zasad określonych w ustawie o podatku od towarów i usług przez okres również co najmniej 12 kolejnych miesięcy.

Nowa regulacja zawiera szczególną zasadę, iż w przypadku gdy podatnik dokona transakcji niepodlegającej przeliczeniu zgodnie z zasadami właściwymi dla podatku dochodowego, jest on obowiązany do zastosowania dla tej transakcji zasad przeliczania wynikających z ustawy o podatku od towarów i usług. Jako przykłady takich transakcji w uzasadnieniu projektu wskazano wewnątrzwspólnotowe nabycie towarów, import usług czy też otrzymanie zaliczki.

Zwiększony zostanie limit dotyczący tzw. „prezentów o małej wartości”, których przekazanie, jeżeli jest związane z prowadzoną działalnością, nie stanowi czynności, od której należy wykazać podatek VAT należny. Wartość takiego prezentu nie będzie mogła przekroczyć kwoty 20 zł (do tej pory: 10 zł).

Zmiana powyższego limitu dotyczy prezentów o małej wartości, dla których nie prowadzi się ewidencji osób, które je otrzymały. W przypadku prowadzenia takiej ewidencji limit wynoszący 100 zł nie ulegnie zmianie.

Ustawa o podatku od towarów i usług przewiduje możliwość zastosowania stawki 0% dla opodatkowania otrzymanych zaliczek z tytułu eksportu towarów. Warunkiem jest wywóz towarów. Do tej pory przepis określał, iż powinien nastąpić on w terminie dwóch miesięcy. Planowane jest jego przedłużenie do sześciu miesięcy.

Etap legislacyjny: 28.10.2020 r. Rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy o podatku od towarów i usług oraz ustawy – Prawo bankowe wpłynął do Sejmu – druk nr 718 (skierowano do pierwszego czytania).