Założenia wynikające z projektu nowej Ordynacji podatkowej, mającej wejść w życie 1 stycznia 2021 r., przewidują wiele rozwiązań, dotychczas nieznanych ogólnemu prawu podatkowemu. Jednym z nich jest wdrożenie Programu Współdziałania, będącego formą współpracy Krajowej Administracji Skarbowej z dużymi podmiotami, opartej na trzech fundamentalnych wartościach: zaufaniu, transparentności i zrozumieniu. Istotą niniejszego modelu jest przede wszystkim prawidłowe wypełnianie obowiązków podatkowych. Tego rodzaju kooperacja, uwzględniająca wytyczne OECD, została już wprowadzona w kilkudziesięciu krajach.

Instytucja współdziałania zamiast uproszczonych porozumień cenowych

Przepisy dotyczące ścisłego i bieżącego współdziałania organów skarbowych z największymi podatnikami zawarte zostały także w lipcowym projekcie ustawy o rozstrzyganiu sporów dotyczących podwójnego opodatkowania oraz zawieraniu uprzednich porozumień cenowych. Warto przypomnieć, że ustawodawca zrezygnował w nim z pierwotnie postulowanych i wyczekiwanych przez podatników uproszczonych porozumień cenowych. Procedura ubiegania się o tego rodzaju porozumienia miała być mniej sformalizowana, szybsza i tańsza w stosunku do zwykłych uprzednich porozumień cenowych. Wyłączenie owych regulacji z projektu aktu prawnego ustawodawca uzasadnił przekazaniem ich do odrębnego procedowania, z uwagi na wielość i złożoności uwag zgłoszonych podczas etapu konsultacji publicznych. Przedmiotowe współdziałanie wydaje się zatem pewnego rodzaju alternatywą dla wycofanych przepisów o uproszczonych porozumieniach cenowych. Przeciwnego zdania są eksperci podnosząc, że z uwagi na kryterium przychodowe, będące zasadniczym warunkiem nawiązania ewentualnej współpracy pomiędzy podatnikiem a fiskusem, owa kooperacja będzie niedostępna dla większości firm zainteresowanych pozyskaniem uproszonych porozumień cenowych.

Umowa o współdziałanie

W myśl projektowanych zmian, podstawą współpracy ma być dobrowolna umowa o współdziałanie zawarta z Szefem KAS na wniosek podatnika. Mogą z nim wystąpić jedynie duże podmioty mające istotne znaczenie gospodarcze, u których suma przychodów w poprzednim roku podatkowym przekroczyła równowartość 50 mln euro. Podatnik przystępujący do takiej umowy musi spełniać enumeratywnie wymienione obowiązki, głównie o charakterze informacyjnym. Jednym z nich jest posiadanie skutecznego i adekwatnego zbioru zidentyfikowanych i opisanych procesów oraz procedur dotyczących zarządzania sposobem wykonywania obowiązków wynikających z przepisów prawa podatkowego i zapewniających ich prawidłowe wykonanie, tzw. ramy wewnętrznego nadzoru podatkowego. Są one zapewnieniem nadzorowania kwestii podatkowych oraz stwarzają możliwość prawidłowego wypełniania obowiązków podatkowych przez podatnika. Wymagania w zakresie ram wewnętrznego nadzoru podatkowego mają zostać opublikowane w formie wytycznych na stronie Ministerstwa Finansów.

Nowa kompetencja doradców podatkowych

Powyższy warunek, który spełniać muszą podatnicy zawierający umowę o współdziałanie kreuje nową kompetencję dla doradców podatkowych. Integralnym i niezbędnym elementem ram wewnętrznego nadzoru podatkowego jest bowiem niezależny audyt funkcji podatkowej. Tego rodzaju czynność zastrzeżona będzie wyłącznie dla doradców podatkowych (spółek doradztwa podatkowego) lub biegłych rewidentów (firm audytorskich). Podmiotowe ograniczenie ma zapewnić wysoką jakość świadczonej usługi audytu i jednocześnie wzmocnić efektywność ram wewnętrznego nadzoru podatkowego. Funkcji niezależnego audytora podatkowego nie będzie mogła jednak pełnić m.in. osoba świadcząca na rzecz danego podatnika usługi doradztwa podatkowego, w okresie objętym tym audytem oraz w trakcie jego przeprowadzania. Ponadto, omawiana czynność poszerzy katalog obowiązków dokumentacyjnych. Doradcy podatkowi będą musieli przechowywać przez okres pięciu lat kopie raportów z przeprowadzonego audytu.

Audyt goni audyt

Od audytu funkcji podatkowej należy odróżnić audyt podatkowy przeprowadzany przez Szefa KAS. Polega on na sprawdzeniu efektywności wdrożonych przez podatnika instrumentów samokontroli podatkowej oraz zasadności dotychczasowego wypełniania obowiązków wynikających z przepisów. Badanie takie odbywa się w ramach wstępnego audytu podatkowego, który ma miejsce przed podpisaniem z podatnikiem umowy o współdziałanie. Tego rodzaju audyt, realizowany przez organy podatkowe, opiera się m.in. o audyt funkcji podatkowej, wykonany uprzednio przez uprawnione podmioty, tj. doradców podatkowych lub biegłych rewidentów. W odniesieniu do spraw podatkowych Szef KAS weryfikuje zatem stopień wdrożenia i funkcjonowania m.in. mechanizmów nadzoru zewnętrznego, w tym niezależnego audytu funkcji podatkowej.

Etapy ubiegania się o umowę w sprawie współdziałania – schemat.

Ad. 1)

Podatnik, tworzy ramy wewnętrznego nadzoru podatkowego, które wymagają przeprowadzenia audytu funkcji podatkowej. Jest to jeden z obowiązków ciążących na podmiotach dążących do podjęcia współpracy z organem, pozostałe mają głównie charakter informacyjny.

Ad. 2)

Czynność tę podmiot zleca doradcy podatkowemu. Przedmiotowy audyt obejmuje sprawdzenie prawidłowości wykonywania obowiązków podatkowych oraz skuteczności i adekwatności przyjętych przez podatnika rozwiązań.

Ad. 3)

Na etapie ubiegania się o zawarcie umowy o współdziałanie, Szef KAS przeprowadza wstępny audyt podatkowy przyjętych ram wewnętrznego nadzoru podatkowego. Organ bada także poziom wdrożenia i funkcjonowania zaleceń wynikających m.in. z audytu funkcji podatkowej zrealizowanego przez doradcę podatkowego.

Ad. 4) i 5)

Uzyskanie przez zainteresowany podmiot pozytywnej opinii z audytu wstępnego uprawnia do zawarcia umowy o współdziałanie.

Powyższy model charakteryzuje dwukrotna weryfikacja poprawności rozliczeń dokonywanych przez podatnika: najpierw przez doradców podatkowych, następnie przez fiskusa. Wszystko po to, aby uniknąć ewentualnych błędów podatkowych. Niezależny audyt funkcji podatkowej i audyt podatkowy mają bowiem tożsamy cel, którym jest sprawdzenie prawidłowości wykonywania obowiązków podatkowych oraz skuteczności i adekwatności wdrożonych ram wewnętrznego nadzoru podatkowego.

Podsumowanie

            Nieznana dotychczasowemu prawu podatkowemu instytucja współdziałania, oprócz praw i obowiązków dla podatników, kreuję nową czynność dla doradców podatkowych. Podmioty zainteresowane współpracą z Szefem KAS będą musiały spełniać szereg warunków, przede wszystkim przekraczać próg przychodów wynoszący równowartość 50 mln euro. Udział w programie zależy co prawda od uznaniowości organów podatkowych, jednak według nich ma być on atrakcyjny i opłacalny dla podatnika. Jako korzyści płynące z tego typu kooperacji wskazuje się:

• zagwarantowanie pewności przepisów prawa podatkowego i planowania wydatków związanych z należnościami publicznoprawnymi,
• minimalizacja ryzyka podatkowego oraz zmniejszenie kosztów dyscypliny podatkowej,
• odformalizowany charakter współpracy, co wiąże się z indywidualnym podejściem oraz sprawniejszym kontaktem między stronami umowy,
• zarządzanie podatkami w czasie teraźniejszym, dokonywane w oparciu o bieżące konsultacje,
• obniżenie kosztów zarządzania wewnętrznego, generowanych w trakcie prowadzenia kontroli podatkowej,
• usystematyzowanie zasad kierowania przedsiębiorstwem, a także pogłębienie jego efektywności oraz ogólnej wiarygodności.

Źródła:

1. Projekt ustawy z dnia 21 marca 2019 r. o rozstrzyganiu sporów dotyczących podwójnego opodatkowania oraz zawieraniu uprzednich porozumień cenowych; etap legislacyjny: 10.07.2019 r. – opiniowanie.
2. Projekt ustawy z dnia 31 lipca 2019 r. o rozstrzyganiu sporów dotyczących podwójnego opodatkowania oraz zawieraniu uprzednich porozumień cenowych; etap legislacyjny: 13.08.2019 r. – Komisja Prawnicza.
3. Uzasadnienie do projektu ustawy o rozstrzyganiu sporów dotyczących podwójnego opodatkowania oraz zawieraniu uprzednich porozumień cenowych.
4. https://www.podatki.gov.pl/program-wspoldzialania/ (dostęp: 16.08.2109 r.).