Minister finansów opublikował 23 kwietnia 2021 r. Objaśnienia podatkowe w zakresie pakietu rozwiązań „SLIM VAT” oraz wybranych rozwiązań doprecyzowujących niektóre konstrukcje VAT wprowadzonych ustawą z 27 listopada 2020 r. o zmianie ustawy o podatku od towarów i usług oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. poz. 2419; dalej jako: Objaśnienia).

Przypomnijmy, że 1 stycznia 2021 r. wprowadzono do ustawy o VAT szereg zmian, które w swoim założeniu miały uprościć rozliczenie podatku od towarów i usług (tzw. pakiet SLIM VAT). Zmiany wprowadzone stosowną ustawą (w ocenie projektodawcy) stanowiły odpowiedź na postulaty przedsiębiorców w zakresie ułatwienia i unowocześnienia rozwiązań stosowanych w podatku VAT.

W praktyce okazało się jednak, że przynajmniej część ze wspomnianych „uproszczeń”  wymaga dodatkowego wyjaśnienia. W związku z tym 18 stycznia 2021 r. Ministerstwo Finansów rozpoczęło konsultacje podatkowe w sprawie projektu objaśnień podatkowych w zakresie pakietu rozwiązań „SLIM VAT”. Celem konsultacji było zabranie opinii i komentarzy co do merytorycznych aspektów wnikających z przygotowanego projektu objaśnień podatkowych. Uwagi i opinie można było zgłaszać do 1 lutego 2021 r.

Po prawie dwumiesięcznym oczekiwaniu na ostateczne efekty konsultacji doczekaliśmy się stosownych Objaśnień, które stanowią odpowiedź na przekazane w ramach konsultacji publicznych zapewnienia Ministra Finansów, Funduszy i Polityki Regionalnej o przygotowaniu informacji opisujących stosowanie zmienionych przepisów ustawy o VAT, na praktycznych przykładach opisujących sytuacje mogące występować w prowadzonej przez podatników działalności gospodarczej.

W Objaśnieniach omówiono poszczególne przepisy pakietu „SLIM VAT” z podaniem przykładów ich praktycznego stosowania, tj.:

1. wydłużenie terminu na wywóz towarów z zachowaniem stawki 0% przy opodatkowaniu zaliczek z tytułu eksportu towarów z 2 miesięcy na 6 miesięcy,
2. wydłużenie terminu do odliczenia VAT naliczonego na bieżąco łącznie do 4 okresów rozliczeniowych, w przypadku rozliczeń VAT w okresach miesięcznych,
3. spójne kursy walut – dodanie opcjonalnego dla podatników rozwiązania o możliwości stosowania do określenia podstawy opodatkowania wyrażonej w walucie obcej przeliczania na złote zgodnie z zasadami przeliczania przychodu wynikającymi z przepisów o podatkach dochodowych,
4. wprowadzenie możliwości odliczania podatku naliczonego wynikającego z faktur dokumentujących nabycie usług noclegowych w celu ich odsprzedaży,
5. podwyższenie limitu na nieewidencjonowane prezenty o małej wartości z 10 zł do 20 zł oraz doprecyzowanie kwoty przyjmowanej dla tzw. ewidencjonowanych prezentów o małej wartości jako kwoty netto (bez podatku),
6. brak konieczności uzyskiwania potwierdzeń odbioru faktur korygujących in minus,
7. wprowadzenie do ustawy przepisu dotyczącego rozliczania korekt zwiększających cenę, zgodnie z którym w przypadku gdy podstawa opodatkowania ulega zwiększeniu, korekty tej podstawy dokonuje się w rozliczeniu za okres, w którym zaistniała przyczyna zwiększenia podstawy opodatkowania.

W Objaśnieniach zawarto również informacje o sposobie stosowania znowelizowanych przepisów dotyczących Wiążących Informacji Stawkowych oraz mechanizmu podzielonej płatności.

Dodatkowo przedstawiono nowe zasady wprowadzone w przepisach ustawy o VAT w zakresie opodatkowania zaliczek, jakie otrzymuje dostawca na poczet eksportu towarów w sytuacji, gdy w związku ze specyfiką dostawy termin wywozu towarów wykracza poza okres 6 miesięcy.

Finalna wersja Objaśnień liczy 58 stron. Prawie 30 stron poświęcono na wyjaśnienie nowych zasad dotyczących rozliczania korekt w podatku VAT. To właśnie te zmiany budziły (budzą) najwięcej wątpliwości.

Co się zmieniło w zakresie rozliczania faktur korygujących od 1 stycznia?

Od 1 stycznia 2021 r. w odniesieniu do faktur korygujących zmniejszających podstawę opodatkowania VAT lub podatku należnego (tzw. faktury in minus) zrezygnowano z warunku uzyskania potwierdzenia ich otrzymania przez nabywcę towarów lub usługobiorcę, dla którego wystawiono fakturę.

W związku z wprowadzoną zmianą prawo do pomniejszenia podstawy opodatkowania VAT lub podatku należnego nie jest uwarunkowane oczekiwaniem na potwierdzenie otrzymania faktury korygującej przez kontrahenta (tak było do końca 2020 r.).

Obecnie sprzedawca może obniżyć podstawę opodatkowania i VAT należny pod warunkiem, że łącznie spełni następujące przesłanki:

• uzgodni z nabywcą towaru lub usługobiorcą warunki korekty,
• posiada dokumentację potwierdzającą uzgodnienie i wynika z niej, że nabywca wie, że doszło lub wie, w jakich sytuacjach będzie dochodzić do zmiany warunków transakcji skutkujących zmniejszeniem wysokości wynagrodzenia,
• warunki te zostały spełnione na moment dokonywania przez podatnika korekty podatku należnego,
• faktura korygująca jest zgodna z posiadaną dokumentacją dotyczącą uzgodnienia.

Jak czytamy w Objaśnieniach, nowe regulacje obowiązują również w przypadku rozliczania faktur korygujących wystawianych na rzecz osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej (konsumentów), jeżeli zażądali oni wystawienia faktury do paragonu. Minister potwierdził też, że zmiany nie dotyczą transakcji udokumentowanych wyłącznie paragonem fiskalnym.

Co istotne – w porównaniu do projektu objaśnień – Minister doprecyzował, że nabywcy towarów i usług muszą skorygować swój podatek naliczony za okres, w którym spełnione zostaną warunki uzgodnione ze sprzedawcą, a nie kiedy otrzymają fakturę korygującą. W takiej sytuacji, tzn. gdy nabywca nie otrzymał jeszcze faktury korygującej zmniejszenie podatku naliczonego należy ująć w ewidencji na podstawie dokumentu wewnętrznego (WEW). W przypadku otrzymania faktury korygującej w kolejnym okresie, faktury tej nie należy wykazywać w ewidencji. Nie zachodzi zatem potrzeba korygowania pliku JPK_V7M/V7K.

W Objaśnieniach czytamy również, że od 1 stycznia nie zmieniły się zasady ujmowania korekt in minus w zakresie:

1. eksportu towarów i wewnątrzwspólnotowej dostawy towarów,
2. dostawy towarów i świadczenia usług, dla których miejsce opodatkowania znajduje się poza terytorium kraju,
3. sprzedaży: energii elektrycznej, cieplnej lub chłodniczej, gazu przewodowego, usług dystrybucji energii elektrycznej, cieplnej lub chłodniczej, usług dystrybucji gazu przewodowego, usług telekomunikacyjnych oraz usług wymienionych w poz. 24–37, 50 i 51 załącznika nr 3 do ustawy.

We wszystkich powyższych przypadkach nie musimy więc posiadać dokumentacji, z której wynikałoby uzgodnienie i spełnienie warunków korekty. Sprzedawca może obniżyć podstawę opodatkowania i podatek należny już za okres rozliczeniowy, w którym wystawił fakturę korygującą.

Czym są uzgodnienia?

Minister wskazał, że warunki uzasadniające obniżenie podstawy opodatkowania i podatku należnego (warunki korekty) strony mogą uzgodnić w:

• umowie określającej, w jakich sytuacjach nabywca uzyskuje prawo do odzyskania części wynagrodzenia (np. ze względu na przyznany mu rabat, skonto),
• regulaminach realizacji sprzedaży lub ogólnych warunkach umowy (OWU, np. w zakresie zwrotów),
• w trakcie trwania współpracy między stronami (w porozumieniach, aneksach lub innych dokumentach),
• w korespondencji e-mailowej pomiędzy stronami.

Brak zamkniętego katalogu dokumentów spowodowany jest w ocenie Ministra m.in. tym, że strony mają swobodną możliwość wykorzystania (na potrzeby omawianej regulacji) zgromadzonej wcześniej przez podatników dokumentacji handlowej.

Jednocześnie w Objaśnieniach czytamy, że w „nietypowych warunkach biznesowych, takich jak utrudniona komunikacja lub jej brak pomiędzy podatnikami”, a więc gdy podatnikowi nie uda się uzyskać innych dokumentów potwierdzających uzgodnienie i spełnienie uzgodnionych warunków, wystarczające mogą być:

• domniemana akceptacja uzgodnienia, przy czym domniemanie może być stosowane tylko w wyjątkowych sytuacjach i w tym celu konieczne jest wystawienie faktury korygującej, dokonanie przelewu oraz odpowiednia adnotacja w korespondencji do nabywcy,
• ustalenia ustne lub telefoniczne, ale nie wystarczy w takiej sytuacji notatka z rozmowy; należałoby posiadać zapis rozmowy na nośniku danych lub inny dokument,
• wystawienie i dostarczenie faktury korygującej, ale tylko gdy nie ma kontaktów między kontrahentami; w takiej sytuacji wymagany jest jednak dokument potwierdzający, że nabywca wie o obniżeniu podstawy opodatkowania,
• zwrot towarów i dokonanie przelewu, przy czym aby zwrot był uzgodnieniem warunków korekty, warto go opatrzyć opisem w dyspozycji przelewu lub w korespondencji wysłanej faktury.

Inne wątpliwości

Podatnicy mieli również wątpliwość dotyczącą sposobu postępowania w przypadku korekty faktur VAT za wynajem powierzchni w centrach handlowych, w okresie ich przymusowego zamknięcia. Tzw. tarcza antykryzysowa przewidywała w art. 15ze wygaszenie takich umów. W praktyce zastanawiano się w jaki sposób udokumentować takie „uzgodnienie”.

W Objaśnieniach czytamy, że gromadzenie dokumentacji nie jest konieczne w sytuacji, gdy wystawiono fakturę, a potem z mocy prawa doszło do obniżenia podstawy opodatkowania (co może też oznaczać obniżenie czynszu za lokal w galerii handlowej). „Wejście w życie powszechnie obowiązujących przepisów prawa będzie w takim przypadku zastępowało uzgodnienie stron” – wskazał Minister.

Po co nam Objaśnienia?

Przypomnijmy, że ogólne wyjaśnienia przepisów prawa podatkowego dotyczące stosowania tych przepisów (objaśnienia podatkowe) wydawane są na podstawie art. 14a § 1 pkt 2 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (t. j. Dz. U. z 2020 r. poz. 1325, z późn. zm.). Zastosowanie się przez podatnika w danym okresie rozliczeniowym do objaśnień podatkowych powoduje objęcie go ochroną przewidzianą w art. 14k – 14m tej ustawy.

Wydanie ostatecznej wersji Objaśnień niewątpliwie należy ocenić pozytywnie, ponieważ w praktyce stosowanie się do ich treści pomaga zminimalizować ewentualne ryzyko podatkowe. Takiej ochrony nie dawał np. opublikowany na początku roku projekt objaśnień. Niestety, jak to zwykle bywa, nie doczekaliśmy się wyjaśnienia wszystkich wątpliwych kwestii związanych z wprowadzonymi zmianami. Pozostaje zatem liczyć na wyrozumiałość organów podatkowych.

Z dokumentem można się zapoznać na stronie: www.gov.pl. W razie pytań zachęcamy do kontaktu.