Z początkiem stycznia 2020 r. wierzyciele zyskają możliwość pomniejszenia przychodu o kwotę wierzytelności, która nie zostanie uregulowana w określonym ustawowo terminie. Ustawa o zmianie niektórych ustaw w celu ograniczenia zatorów płatniczych przewiduje wprowadzenie w podatkach dochodowych nowych rozwiązań w zakresie nieuregulowanych w terminie należności – tzw. ulgi na złe długi. Mechanizm ten jest rozwiązaniem wprowadzonym na wzór ulgi funkcjonującej od wielu lat w zakresie podatku VAT.

Ulga zostanie wprowadzona w podatku dochodowych od osób prawnych, fizycznych, jak i w ustawie o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne.

Ustawa ma mieć zastosowanie do transakcji, których termin zapłaty upływa po 31 grudnia 2019 r. 

Jak jest obecnie?

Zgodnie z zasadą obowiązującą w podatkach dochodowych, przychodem są kwoty należne, choćby faktycznie nie zostały otrzymane. Oznacza to, że przychód podatkowy powstaje niezależnie od tego, czy należność została uregulowana, co w konsekwencji jest bardzo niekorzystne dla wierzycieli, którym dłużnicy zalegają z płatnościami.

Sytuacja wygląda analogicznie w przypadku kosztów podatkowych. Dłużnicy zalegający z zapłatą zobowiązań mają pełne prawo do obniżenia przychodu do opodatkowania o niezapłacone wierzycielowi kwoty z tytułu dokonanych operacji gospodarczych, a zatem ujęcie wydatku w kosztach uzyskania przychodów jest możliwe, nawet jeśli należność nie została uregulowana.

Z początkiem nowego roku powyższa sytuacja ma ulec zmianie. Ustawodawca zdecydował się bowiem na wprowadzenie korekt przychodów i kosztów w związku z opóźnieniami w regulowaniu płatności wynikających z transakcji handlowych.

Ulga na złe długi – prawo dla wierzyciela, obowiązek dla dłużnika

Ustawa umożliwi wierzycielom pomniejszenie podstawy opodatkowania o kwotę wierzytelności w przypadku, w którym wierzytelność nie zostanie uregulowana lub zbyta w jakiejkolwiek formie w ciągu 90 dni od dnia upływu terminu jej płatności określonego w umowie lub fakturze (rachunku). Nowe przepisy są dla wierzyciela prawem, z którego może lecz nie musi skorzystać.

Z kolei dla dłużnika przepisy mają charakter obligatoryjny. W przypadku nieopłacenia faktury w ciągu 90 dni, dłużnik ma obowiązek doliczenia do podstawy opodatkowania kwoty nieuregulowanego zobowiązania i w konsekwencji zapłaci większy podatek.

Po pomniejszeniu podstawy opodatkowania może dojść do sytuacji, w której dłużnik ureguluje wierzytelność. W takim wypadku, wierzyciel będzie zobowiązany do zwiększenia podstawy opodatkowania i zapłacenia podatku w rozliczeniu za okres, w którym należność została uregulowana. Dłużnik natomiast będzie miał prawo do korekty zwrotnej.

Co z ryczałtowcami?

Wobec przedsiębiorców rozliczających się ryczałtem będą obowiązywać takie same zasady. Należy jednak zauważyć, iż w sytuacji gdy ryczałtowiec nie dokona we wskazanym terminie zapłaty na rzecz kontrahenta, będzie musiał zwiększyć swój przychód i odprowadzić większy podatek. Dla niego konsekwencje są jednak bardziej dotkliwie – nie zaliczy bowiem wcześniej takiego wydatku do kosztów (przedsiębiorcy rozliczający się ryczałtem liczą podatek od samego przychodu, nie uwzględniają przy wyliczaniu podatku kosztów, jakie ponoszą w ramach prowadzonej przez siebie działalności).

Warunki zastosowania ulgi

Nowa ulga dotyczy wyłącznie wierzytelności wynikających z transakcji handlowych, czyli umów, których przedmiotem jest odpłatna dostawa towaru lub odpłatne świadczenie usługi, jeżeli strony zawierają je w z związku z wykonywaną działalnością gospodarczą.

Prawo do ulgi będzie przysługiwało, jeśli spełnione zostaną łącznie poniższe warunki:

• wierzyciel i dłużnik podlegają w Polsce nieograniczonemu obowiązkowi podatkowemu,
• dłużnik nie może być w trakcie postępowania restrukturyzacyjnego, postępowania upadłościowego lub likwidacji, 
• od wystawienia faktury bądź zawarcia umowy nie minęły dwa lata (licząc od końca roku, w którym wystąpiły te zdarzenia).

W przypadku niespełnienia któregokolwiek z powyższych warunków, podatnik nie ma prawa do skorzystania z ulgi na złe długi.

Ulga nie ma zastosowania w odniesieniu do transakcji handlowych dokonywanych pomiędzy podmiotami powiązanymi.

Moment ujęcia ulgi na złe długi

Zmniejszenia lub zwiększenia podstawy opodatkowania z tytułu ulgi na złe długi podatnicy będą dokonywali w zeznaniu rocznym składanym do 30 kwietnia kolejnego roku za rok poprzedni, w którym wierzytelność nie została uregulowana lub zbyta w terminie 90 dni, licząc od terminu upływu płatności wskazanego na umowie, fakturze lub rachunku.

Ulgę na złe długi można będzie stosować również do wpłacanych w trakcie roku zaliczek na podatek dochodowy, za okres, w którym upłynął ustawowy termin płatności. W sytuacji gdy wartość dochodu jest niższa od wartości wierzytelności, zmniejszenia podstawy opodatkowania można dokonać w kolejnym okresie rozliczeniowym roku podatkowego, w którym podatnik nabył do niego prawo.

Strata z działalności

W przypadku wystąpienia straty z działalności wierzyciel dokonuje jej zwiększenia o wartość nieuregulowanej wierzytelności. U dłużnika sytuacja wygląda odwrotnie – jest on zobowiązany do pomniejszenia straty. W razie uregulowania zaległej należności skutki podatkowe zostaną odwrócone.

Pomysł wprowadzenia ulgi na złe długi i w konsekwencji ograniczenie zatorów płatniczych jest dobry, niemniej jednak wiąże się to dla przedsiębiorców z większym nakładem pracy. Będą musieli bowiem monitorować terminy płatności i robić korekty. Problem pojawić się może również ze środkami trwałymi, które są zaliczane do kosztów przez dłuższy czas.

Jak wskazano na początku artykułu, nowe przepisy będą miały zastosowanie do transakcji, w których termin zapłaty upływa po 31 grudnia 2019 r. Znowelizowane zasady rozliczeń mogą więc dotyczyć transakcji zawartych jeszcze w tym roku, dlatego już teraz firmy powinny się do nich przygotować.

Źródło: Ustawa z dnia 19 lipca 2019 r. o zmianie niektórych ustaw w celu ograniczenia zatorów płatniczych (Dz. U. 2019 poz. 1649)